Olumlu Cümle
Fiil cümlesinde işin, oluşun yapıldığını veya olduğunu; isim cümlesinde ise sözü edilen kavramın bulunduğunu, var olduğunu, bahsedilen şekilde olduğunu bildiren cümlelerdir.
- Bursa bu mevsimde soğuktur.
- Yarın daha erken gelmelisin.
- Bu binanın yerinde şeftali bahçesi vardı.
- Vapur rıhtımdan kalkıp ta Marmara’ya doğru uzaklaşmaya başlayınca, yolcuyu geçirmeye gelenler, üzerlerinden ağır bir yük kalkmış gibi ferahladılar.
“Çocukcağız Arabistan’da rahat eder.” dediler, hayırlı bir iş yaptıklarına herkesi inandırmış olanların uydurma neşesiyle, fakat gönülleri isli, evlerine döndüler. Zaten babadan yetim kalan küçük Hasan, anası da ölünce uzak akrabaları ve konu komşunun yardımıyla halasının yanına, Filistin’in ücra bir kasabasına gönderiliyordu. Hasan vapurda eğlendi; gırıl gırıl işleyen vinçlere, üstleri yazılı cankurtaran simitlerine, kurutulacak çamaşırlar gibi iplere asılı sandallara, vardiya değiştirilirken çalınan kampanaya bakarak çok eğlendi. Beş yaşında idi; peltek, şirin konuşmalarıyla da güverte yolcularını epeyce eğlendirmişti.
Olumsuz Cümle
Fiil cümlesinde işin, oluşun yapılmadığını, yapılmayacağını veya olmadığını; isim cümlesinde ise sözü edilen kavramın bulunmadığını, var olmadığını, bahsedilen şekilde olmadığını bildiren cümlelerdir.
- Fiil cümleleri, olumsuzluk ekiyle (-ma/-me) ve “ne ne” bağlacıyla;
- İsim cümleleri de “yok, değil” kelimeleriyle, “ne….ne” bağlacıyla ve “-siz” olumsuzluk ekiyle kurulur.
• Yarın daha erken gelmemelisin.
• Buraları daha önce hiç görmemiştim.
• Ateşle oyun olmaz.
• Bursa bu mevsimde soğuk değildir.
• Bu binanın yerinde şeftali bahçesi yoktu.
• Sokakta ne araba ne de insan var.
• Ankara bugün hem elektriksiz hem susuz.
• Buraları daha önce hiç görmemiştim.
• Ateşle oyun olmaz.
• Bursa bu mevsimde soğuk değildir.
• Bu binanın yerinde şeftali bahçesi yoktu.
• Sokakta ne araba ne de insan var.
• Ankara bugün hem elektriksiz hem susuz.
Bazı cümleler yapı bakımından olumsuz olduğu hâlde anlamca olumlu olabilir:
• Çocuklarının okumasını istemiyor değildi. (İstiyordu.)
• Cezaya çarptırılanlar suçsuz değildiler. (Suçluydular.)
• Yangından korkmayan yoktur.
• Beni sevindiren onun iyi haberlerini almaktan başka bir şey değildi.
• Çocuklarının okumasını istemiyor değildi. (İstiyordu.)
• Cezaya çarptırılanlar suçsuz değildiler. (Suçluydular.)
• Yangından korkmayan yoktur.
• Beni sevindiren onun iyi haberlerini almaktan başka bir şey değildi.
Soru eki, olumsuz çekimlenmiş bir fiille birlikte anlamca olumlu cümle; olumlu çekimlenmiş bir fiille birlikte anlamca olumsuz cümle yapabilir:
• Senin ne kadar zorluğa katlandığını bilmez miyim? (Bilirim.)
• Anlattıklarına inanmaz olur muyum? (İnanırım.)
• Sen çağırırsında o gelmez mi? (Celir.)
• Mazisi yıkık milletin atisi olur mu? (Olmaz)
• İnsanları kendine inandırmak kolay mı? (Kolay değil)
• Bu kadar eşyayı almaya para mı yeter? (Yetmez.)
• O küçücük çocuğa bu ağır işler yaptırılır mı?(Yaptırılmaz.)
• Yeşilden daha güzel renk olur mu? (Olmaz.)
• Senin ne kadar zorluğa katlandığını bilmez miyim? (Bilirim.)
• Anlattıklarına inanmaz olur muyum? (İnanırım.)
• Sen çağırırsında o gelmez mi? (Celir.)
• Mazisi yıkık milletin atisi olur mu? (Olmaz)
• İnsanları kendine inandırmak kolay mı? (Kolay değil)
• Bu kadar eşyayı almaya para mı yeter? (Yetmez.)
• O küçücük çocuğa bu ağır işler yaptırılır mı?(Yaptırılmaz.)
• Yeşilden daha güzel renk olur mu? (Olmaz.)